วิกิพีเดีย

เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล)

ขุนนางชาวสยาม

มหาเสวกเอก เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี มีนามเดิมว่า หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล อดีตเสนาบดีกระทรวงวัง (ปัจจุบันคือสำนักพระราชวัง เทียบเท่าตำแหน่งเลขาธิการสำนักพระราชวัง) ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว​

มหาเสวกเอก
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี
(หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล)
ร.ว., ป.จ., ม.ป.ช., ม.ว.ม., ย.ร., ว.ภ., ว.ม.ล.
เสนาบดีกระทรวงวัง
ดำรงตำแหน่ง
15 เมษายน พ.ศ. 2456 – 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2469
กษัตริย์
ก่อนหน้าพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนริศรานุวัดติวงศ์
ถัดไปพระยาวรพงศ์พิพัฒน์
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด27 กรกฎาคม พ.ศ. 2420
เสียชีวิต23 มกราคม พ.ศ. 2485 (64 ปี)
คู่สมรสท่านผู้หญิงนงเยาว์ มาลากุล ณ อยุธยา
เจ้าฟองแก้ว ณ เชียงใหม่
คุณวงศ์ บุญยะรังคะ
บุพการี
ลายมือชื่อ
ภาพล้อเจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ฝีพระหัตถ์ รัชกาลที่ 6

ประวัติ

แก้

หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล เกิดเมื่อวันศุกร์ที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2420 แรม 2 ค่ำ เดือน 8 ปีฉลู[1] เป็นโอรสในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ กับหม่อมทับ มาลากุล ณ อยุธยา

หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล เริ่มรับราชการในกรมมหาดเล็ก จนวันที่ 27 มีนาคม ร.ศ. 114 ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นนายกวด มหาดเล็กหุ้มแพรต้นเชือกเวรฤทธิ์ ศักดินา 500[2] แล้วย้ายมารับราชการกรมวังเป็นจมื่นจงภักดีองค์ขวา ถือศักดินา ๘๐๐ เมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2439 [3] แล้วได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น พระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียร ถือศักดินา ๑๐๐๐ เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2446[4]

ในรัชกาลที่ 6 วันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2454 ได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งเป็น สมุหพระราชมณเฑียร[5] และได้รับพระราชทานเครื่องยศเป็น กระบี่ฝักทองสลัก ด้ามเป็นนาคสามเศียร เมื่อวันที่ 10 มกราคม 2455[6] ต่อมาได้เลื่อนยศเป็น มหาเสวกเอก เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม พ.ศ. 2455[7]

จากนั้นในปี พ.ศ. 2456 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเสนาบดีกระทรวงวังเมื่อวันที่ 15 เมษายน พ.ศ. 2456[8]และเป็นอธิบดีกรมศิลปากรเมื่อวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2456[9] ต่อมาในวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 ได้รับสถาปนาเป็นเจ้าพระยา มีสมญาจารึกในสุพรรณบัฏว่า เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ศรีรัตนมณเฑียรบาล บรมราโชประการกิจจาภิรมย์ สรรโพดมราชธุรานุประดิษฐ ธรรมสุจริตวิบุลย์ มาลากุลวิวัฒน์ บำรุงรัตนราชประเพณี นิตยภักดีนฤปนารถ อันเตบุริกามาตย์มหานายก อรรคเสวกนนทิพาหมุรธาธร กิตติขจรเสนาบดี ศรีรัตนไตรยสรณธาดา อุดมอาชวาธยาไศรย อภัยพิริยบรากรมพาหุ[10]

ท่านมีผลงานสำคัญคือเป็นผู้อำนวยการก่อสร้างวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร ซึ่งเป็นวัดประจำรัชกาลที่ 5 สืบต่อจากพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐวรการ และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ[11]

ครอบครัว

แก้

เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี สมรสกับท่านผู้หญิงนงเยาว์ มาลากุล ณ อยุธยา ท.จ.ว. (ธิดาพระยาอภัยรณฤทธิ์ (จอมถวิล อมาตยกุล) กับคุณหญิงทรามสงวน) ในพระบรมราชินูปถัมภ์สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง[1] ทั้งสองท่านมีบุตรธิดา ดังนี้

  1. หม่อมหลวงหญิงศิริปทุม มาลากุล
  2. หม่อมหลวงปม มาลากุล
  3. หม่อมหลวงประทิน มาลากุล
  4. หม่อมหลวงประสันน์ มาลากุล มีบุตร นายประเสริฐ มาลากุล ณ อยุธยา มี บุตร 1 คน นายมงคล มาลากุล ณ อยุธยา
  5. หม่อมหลวงหญิงประสาธะนี บุรณศิริ
  6. หม่อมหลวงปีกทิพย์ มาลากุล
  7. หม่อมหลวงปืนไทย มาลากุล
  8. หม่อมหลวงปุ่ม มาลากุล

นอกจากนี้ เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ยังมีบุตรธิดากับภรรยาอื่นอีก ดังนี้

กับเจ้าฟองแก้ว ณ เชียงใหม่ ธิดาในเจ้าน้อยบัวละวงษ์ ณ เชียงใหม่[12] มีบุตร คือ หลวงมาลากุลวิวัฒน์ (หม่อมหลวงเทียม มาลากุล)

กับคุณวงศ์ บุญยะรังคะ มีบุตร ได้แก่

  1. หม่อมหลวงกวิน มาลากุล
  2. หม่อมหลวงหวิว มาลากุล
  3. หม่อมหลวงหวีด มาลากุล

อสัญกรรม

แก้

เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ถึงแก่อสัญกรรมในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง[13] เมื่อวันที่ 23 มกราคม พ.ศ. 2485[1] สิริอายุ 64 ปี

ยศ

แก้

ยศกระทรวงวัง

แก้
  • มหาเสวกเอก[7]

ยศกรมพระตำรวจ

แก้
  • พระตำรวจตรี[14]

ยศกรมมหาดเล็ก

แก้
  • จางวางเอกพิเศษ[15]

ยศกองเสือป่า

แก้
  • นายกองเอก[16]
  • นายพลเสือป่า[17]

ยศทหาร

แก้
  • 10 พฤศจิกายน 2454 – พันตรี ในกรมทหารรักษาวัง[18]
  • 6 กุมภาพันธ์ 2456 – พลตรี ในกรมทหารรักษาวัง[19]

ตำแหน่ง

แก้
  • 4 พฤศจิกายน 2458 – ราชองครักษ์พิเศษ[20]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

แก้

เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (หม่อมราชวงศ์ปุ้ม มาลากุล) ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของประเทศไทยและเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของต่างประเทศต่างๆ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

แก้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

แก้

เครื่องยศ

แก้
  • 10 มกราคม 2455 – กระบี่ฝักทองสลัก ด้ามเป็นนาคสามเศียร[41]
  • 3 เมษายน 2457 – ไม้เกียรติยศลงยาประดับเพชร มีตราพระมหาเทพทรงพระนนทิกร ประจำตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงวัง[42]

ลำดับสาแหรก

แก้

อ้างอิง

แก้
เชิงอรรถ
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์, หน้า 183 (เชิงอรรถ)
  2. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตร, เล่ม 13, ตอน 1, 5 เมษายน ร.ศ. 114, หน้า 12
  3. ↑ พระราชทานสัญญาบัตร
  4. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง
  5. ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งสมุหพระราชมณเฑียร
  6. ↑ พระราชทานเครื่องยศ
  7. ↑ 7.0 7.1 "พระราชทานยศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 29: 1020. 4 สิงหาคม 2455. สืบค้นเมื่อ 6 มีนาคม 2564. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  8. ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนและตั้งตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงวัง
  9. ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ ย้ายกรมศิลปากร
  10. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนกรม ตั้งกรม ตั้งพระองค์เจ้า แลตั้งเจ้าพระยา, เล่ม 30, 11 พฤศจิกายน 2456, หน้า 348-351
  11. ↑ ศิลปวัฒนธรรมไทย เล่มที่ ๔ วัดสำคัญกรุงรัตนโกสินทร์ (งานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ ๒๐๐ปี พ.ศ. ๒๕๒๕)
  12. ↑ "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-05-14. สืบค้นเมื่อ 2006-10-31.
  13. ↑ ข้อมูลจาก : เวปเพจ ๖๐ปีในความทรงจำ พลเอกแป้ง มาลากุล ณ อยุธยา
  14. ↑ "พระราชทานยศพระตำรวจ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 30: 1725. 2 พฤศจิกายน 2456. สืบค้นเมื่อ 6 มีนาคม 2564. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  15. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานยศ, เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๙๓๔, ๒๙ ตุลาคม ๒๔๕๙
  16. ↑ ประกาศเลื่อนยศเสือป่า
  17. ↑ "พระราชทานสัญญาบัตรยศนายพลเสือป่า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32: 507. 6 มิถุนายน 2458. สืบค้นเมื่อ 6 มีนาคม 2564. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  18. ↑ แจ้งความกรมทหารรักษาวัง
  19. ↑ แจ้งความกระทรวงวัง
  20. ↑ แจ้งความกระทรวงกลาโหม เรื่อง ตั้งราชองครักษ์
  21. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๐๓๓, ๒๐ สิงหาคม ๑๓๐
  22. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๐ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๙๖๔, ๓๐ พฤศจิกายน ๒๔๕๖
  23. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๘๓๖, ๒๒ ตุลาคม ๒๔๕๙
  24. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๘๔๘, ๑๙ มกราคม ๒๔๖๑
  25. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพระราชทานฐานันดรแห่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี เก็บถาวร 2022-10-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๑๙๒, ๒ ธันวาคม ๒๔๖๑
  26. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, รายพระนามและนามผู้รับพระราชทานตราวัลลภาภรณ์ เมื่อวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๒ และแถลงความชอบของผู้นั้นๆ เก็บถาวร 2022-10-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๘, ๖ เมษายน ๒๔๖๒
  27. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานตราวชิรมาลา เก็บถาวร 2022-10-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๑๘, ๔ มิถุนายน ๑๓๐
  28. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา เก็บถาวร 2022-06-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๓๑๘, ๒๕ มกราคม ๒๔๖๒
  29. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา เก็บถาวร 2022-10-21 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๕, ๑๐ เมษายน ๒๔๖๔
  30. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ส่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไปพระราชทาน เก็บถาวร 2022-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๔๕, ๒ พฤษภาคม ๒๔๖๙
  31. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ ฝ่ายหน้า และฝ่ายใน เก็บถาวร 2015-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๘ ตอนที่ ๔๖ หน้า ๘๗๕, ๑๖ กุมภาพันธ์ ๑๒๐
  32. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ เก็บถาวร 2022-10-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๒ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๖๐๗, ๒๓ มกราคม ๒๔๕๘
  33. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ฝ่ายหน้า เก็บถาวร 2022-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๑๒๗, ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๙
  34. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ เก็บถาวร 2022-09-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๕๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๙๖๐, ๒๘ พฤศจิกายน ๒๔๘๑
  35. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญราชรุจิ เก็บถาวร 2022-10-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๗๑๓, ๙ กรกฎาคม ๑๓๐
  36. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญราชินี, เล่ม ๑๕ ตอนที่ ๒๖ หน้า ๒๘๓, ๒๕ กันยายน ๑๑๗
  37. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๑๙ ตอนที่ ๑๖ หน้า ๓๑๖, ๒๐ กรกฎาคม ๑๒๑
  38. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตตราต่างประเทศ, เล่ม ๒๒ ตอนที่ ๒๓ หน้า ๕๒๗, ๒๓ กรกฎาคม ๑๒๔
  39. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตตราเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๒๒ ตอนที่ ๓๑ หน้า ๖๗๐, ๒๙ ตุลาคม ๑๒๔
  40. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญต่างประเทศ, เล่ม ๓๔ ตอนที่ ๒๑ หน้า ๕๕๐, ๒๕ สิงหาคม ๑๒๖
  41. ↑ พระราชทานเครื่องยศ
  42. ↑ ข่าวในพระราชสำนัก
บรรณานุกรม
เข้าถึงจาก "https://th.wiki.x.io/w/index.php?title=เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี_(หม่อมราชวงศ์ปุ้ม_มาลากุล)&oldid=11719100"