ภาษาซะราอีกี

ภาษาซะราอีกี ( سرائیکی Sarā'īkī) หรือภาษาเสไรกิ ภาษามันตานี ภาษาปัญจาบใต้ ในอดีตเรียกเป็น ภาษามุนตานี (อักษรชาห์มูขี: ملتانی, อักษรคุรมุขี: ਮੁਲਤਾਨੀ, อักษรเทวนาครี: मुल्तानी) เป็นภาษาที่ใช้พูดในจังหวัดสินธ์ และปัญจาบ ประเทศปากีสถาน มีผู้พูดราว 14 ล้านคน นอกจากนี้มีผู้พูดอีก 20,000 คนในอินเดียและอังกฤษ ที่มาของคำว่า “ซะราอีกี” ยังไม่แน่นอน อาจมาจากภาษาสินธี แปลว่า “เหนือ” หรือภาษาสันสกฤต แปลว่า “พระอาทิตย์”

ภาษาซะราอีกี
سرائیکی
ซะราอีกี ในอักษรชาห์มุขี (แบบแนสแทอ์ลีก)
ประเทศที่มีการพูด	ปากีสถาน
ภูมิภาค	แคว้นปัญจาบและแคว้นสินธ์
ชาติพันธุ์	ชาวซะราอีกี
จำนวนผู้พูด	26 ล้านคน  (2017)
ตระกูลภาษา	อินโด-ยูโรเปียน อินโด-อิเรเนียน อินโด-อารยัน ตะวันตกเฉียงเหนือ Lahnda ภาษาซะราอีกี
ระบบการเขียน	เปอร์เซีย-อาหรับ (อักษรซะราอีกี)
สถานภาพทางการ
ผู้วางระเบียบ	ไม่มีหน่วยงาน
รหัสภาษา
ISO 639-3	skr
บริเวณที่มีผู้พูดภาษาซะราอีกีเป็นภาษาแม่ในแต่ละอำเภอของประเทศปากีสถานตามสำมะโน ค.ศ. 2017

การแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์และจำนวนผู้พูด

ปัจจุบันผู้พูดภาษาซะราอีกีส่วนใหญ่อยู่ในปากีสถาน ภาษานี้เป็นภาษากลางของผู้คนในบริเวณนั้นคือชาวบาโลช ชาวพาซตุน ชาวสินธ์และชาวปัญจาบ นอกจากนั้น ยังเป็นภาษาทางการค้าจนถึงปัจจุบัน ปัจจุบันมีประชาชนในบริเวณต่างๆของปัญจาบและเดรา อิสมาอิล ข่าน ใช้พูดเป็นภาษาแม่ เป็นภาษาที่ใช้พูดและเข้าใจอย่างกว้างขวางในฐานะภาษาที่สองทางเหนือและทางตะวันตกของสินธ์ไปจนถึงการาจี ที่ราบกัจฉิในบาลูชิสถาน ในอินเดีย รายงานใน พ.ศ. 2544 มีผู้พูดภาษาซะราอีกีในอินเดียราว 70,000 คน ซึ่งเป็นลูกหลานของผู้อพยพมาจากปัญจาบตะวันตกหลังจากการแบ่งแยกอินเดียใน พ.ศ. 2490 ในอัฟกานิสถานมีผู้พูดภาษาซะราอีกี สำเนียงกันดาฮารีในหมู่ชาวอัฟกานิสถานที่นับถือศาสนาฮินดู

ในปากีสถานรายงานไว้เมื่อ พ.ศ. 2524 ซึ่งมีผู้พูดภาษาซะราอีกีเป็นภาษาแม่ 9.38% ต่อมาใน พ.ศ. 2541 เพิ่มเป็น 10.53% ในอินเดียมีผู้พูดสำเนียงมูลตานี 56,096 คน พูดสำเนียงพหาวัลปุรีอีกราว 11,873 คน ที่เหลือพูดสำเนียงอื่นๆ

ชื่อของภาษา

คำว่าซะราอีกีเริ่มใช้ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2503 โดยผู้นำทางการเมืองและสังคมที่พยายามจะสร้างกลุ่มชาติพันธุ์ซะราอีกีและสร้างมาตรฐานของภาษาเขียนขึ้นมา คำว่าซะราอีกีมาจากคำว่าเสาวีรา (سوویرا) ซึ่งเป็นชื่อรัฐเก่าในอินเดีย และเมื่อเติมปัจจัย –ki ให้คำว่าเสาวีรา ทำให้กลายเป็นเสาวีรากี และเกิดการลดเสียงเหลือเพียงซะราอีกี ส่วน George Abraham Grierson รายงานว่าซะราอีกีมาจากภาษาสินธี สิโรหมายถึงทางเหนือ ส่วนในมหาวิทยาลัยในปากีสถานที่เปิดสอนภาษานี้ จะใช้ชื่อภาษาว่าซะราอีกี

การจัดจำแนก

ภาษาซะราอีกี ภาษาสินธี และภาษาปัญจาบเป็นภาษาในกลุ่มภาษาอินโด-อารยันเช่นเดียวกัน ภาษาปัญจาบและภาษาซะราอีกีสามารถเข้าใจกันได้ดี มีความแตกต่างกันเฉพาะเสียงพยัญชนะ และโครงสร้างของกริยา

ระบบการเขียน

ภาษาซะราอีกีมีระบบการเขียน 3 แบบคือ อักษรเปอร์เซีย โดยมีอักษร 42 ตัว ยืมมาจากอักษรอูรดู 37 ตัว และพิเศษเฉพาะภาษาซะราอีกี 5 ตัว ผู้นับถือศาสนาฮินดูจะใช้อักษรคุรมุขีหรืออักษรเทวนาครี และมีการปริวรรตระหว่างภาษาซะราอีกีที่เขียนด้วยอักษรเปอร์เซียและเทวนาครี

บรรณานุกรม

• Asif, Saiqa Imtiaz. 2005. Siraiki Language and Ethnic Identity. Journal of Research (Faculty of Languages and Islamic Studies), 7: 9-17. Multan (Pakistan): Bahauddin Zakariya University.
• Awan, Muhammad Safeer; Baseer, Abdul; Sheeraz, Muhammad (2012). "Outlining Saraiki Phonetics: A Comparative Study of Saraiki and English Sound System" (PDF). Language in India. 12 (7): 120–136. ISSN 1930-2940. สืบค้นเมื่อ 2016-10-21.
• Bahl, Parmanand (1936). Étude de phonetique historique et experimentale des consonnes injectives du Multani, dialecte panjabi occidental. Paris: Adrien-Maisonneuve.
• Bashir, Elena; Conners, Thomas J.; Hefright, Brook (2019). A descriptive grammar of Hindko, Panjabi, and Saraiki. Hefright, Brook. De Gruyter Mouton. pp. 62, 77. ISBN 978-1-61451-296-7. OCLC 1062344143.
• Dani, A.H. (1981). "Sindhu – Sauvira : A glimpse into the early history of Sind". ใน Khuhro, Hamida (บ.ก.). Sind through the centuries : proceedings of an international seminar held in Karachi in Spring 1975. Karachi: Oxford University Press. pp. 35–42. ISBN 978-0-19-577250-0.
• Gardezi, Hassan N. (1996). "Saraiki Language and its poetics: An Introduction". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 21 April 2009. {{cite journal}}: Cite journal ต้องการ |journal= (help)
• แม่แบบ:Cite LSI
• Javaid, Umbreen (2004). "Saraiki political movement: its impact in south Punjab" (PDF). Journal of Research (Humanities). Lahore: Department of English Language & Literature, University of the Punjab. 40 (2): 45–55. (This PDF contains multiple articles from the same issue.)
• Latif, Amna (2003). "Phonemic Inventory of Siraiki Language and Acoustic Analysis of Voiced Implosives" (PDF). CRULP Annual Student Report, 2002-2003. Center for Research in Urdu Language Processing.
• Lewis, M. Paul; Simons, Gary F.; Fennig, Charles D., บ.ก. (2016). "Saraiki". Ethnologue (19 ed.). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 April 2019.
• Masica, Colin P. (1991). The Indo-Aryan languages. Cambridge language surveys. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-23420-7.
• Rahman, Tariq (1995). "The Siraiki Movement in Pakistan". Language Problems & Language Planning. 19 (1): 1–25. doi:10.1075/lplp.19.1.01rah.
• —— (1996). Language and politics in Pakistan. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-577692-8.
• —— (1997). "Language and Ethnicity in Pakistan". Asian Survey. 37 (9): 833–839. doi:10.2307/2645700. ISSN 0004-4687. JSTOR 2645700.
• Shackle, Christopher (1976). The Siraiki language of central Pakistan : a reference grammar. London: School of Oriental and African Studies.
• —— (1977). "Siraiki: A Language Movement in Pakistan". Modern Asian Studies. 11 (3): 379–403. doi:10.1017/s0026749x00014190. ISSN 0026-749X. JSTOR 311504.
• —— (2003). "Panjabi". ใน Cardona, George; Jain, Dhanesh (บ.ก.). The Indo-Aryan languages. Routledge language family series. Y. London: Routledge. pp. 581–621. ISBN 978-0-7007-1130-7.
• —— (2007). "Pakistan". ใน Simpson, Andrew (บ.ก.). Language and national identity in Asia. Oxford linguistics Y. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-922648-1.
• —— (2014a). "Lahnda language". Encyclopædia Britannica. สืบค้นเมื่อ 2016-10-24.
• —— (2014b). "Siraiki language". Encyclopædia Britannica. สืบค้นเมื่อ 2016-10-18.
• Wagha, Muhammad Ahsan (1997). The development of Siraiki language in Pakistan (Ph.D.). School of Oriental and African Studies. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-02-14. สืบค้นเมื่อ 2022-02-23.

แหล่งข้อมูลอื่น

• A review of the linguistic literature on Saraiki
• Saraiki Alphabet เก็บถาวร 2017-11-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน with Gurmukhi equivalents
• Download Saraiki font and keyboard for Windows and Android เก็บถาวร 2015-04-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Saraiki online transliteration เก็บถาวร 2014-10-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน