กรมธนารักษ์

กรมธนารักษ์ เป็นกรมในสังกัดของกระทรวงการคลัง มีหน้าที่เกี่ยวกับ 1.การปกครอง ดูแล บำรุงรักษา ให้ใช้ จัดประโยชน์ และดำเนินการในเรื่องต่างๆเกี่ยวกับที่ราชพัสดุ 2.การจัดทำ นำออกใช้ และรับคืนเหรียญกษาปณ์และดำเนินการเกี่ยวกับเงินตราและงานรับจ้างทำของ 3.รับ-จ่ายเงินคงคลัง 4.ดำเนินการเกี่ยวกับการกำหนดราคาประเมินทุนทรัพย์ของอสังหาริมทรัพย์ 5.จัดแสดง เผยแพร่และอนุรักษ์ทรัพย์สินมีค่าของรัฐและจำหน่ายผลิตภัณฑ์

กรมธนารักษ์

The Treasury Department
เครื่องหมายราชการ
ที่ทำการกรมธนารักษ์
ภาพรวมกรม
ก่อตั้ง	23 พฤษภาคม พ.ศ. 2476 (2476-05-23)
กรมก่อนหน้า	กรมพระคลัง (พ.ศ. 2476) กรมคลัง (พ.ศ. 2476 – พ.ศ. 2495)
ประเภท	ส่วนราชการ
เขตอำนาจ	ทั่วราชอาณาจักร
สำนักงานใหญ่	ซอยพระรามที่ 6 ซอย 30 (อารีย์สัมพันธ์) ถนนพระรามที่ 6 แขวงพญาไท เขตพญาไท กรุงเทพมหานคร 10400
บุคลากร	3,810 คน (พ.ศ. 2566)
งบประมาณต่อปี	6,049,138,600 บาท (พ.ศ. 2568)
ฝ่ายบริหารกรม	เอกนิติ นิติทัณฑ์ประภาศ, อธิบดี คณาวุฒิ สิติธีรพันธุ์, รองอธิบดี สมมาตร มณีหยัน, รองอธิบดี ว่าง, รองอธิบดี ว่าง, รองอธิบดี
ต้นสังกัดกรม	กระทรวงการคลัง
เว็บไซต์	เว็บไซต์ของกรม

ประวัติ

ในวันที่ 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2476 ได้มีการก่อตั้ง "กรมธนารักษ์" ขึ้นมา โดยกรมธนารักษ์รวมกรมที่มีหน้าที่สำคัญไว้ 4 กรม ได้แก่

• กรมกษาปณ์สิทธิการ
• กรมพระคลังมหาสมบัติ
• กรมเงินตรา
• กรมรักษาที่หลวงและกัลปนา

โดยทั้งนี้เป็นไปตามพระราชกฤษฎีกาจัดวางระเบียบกรมในกระทรวงการคลัง พ.ศ. 2476 กรมธนารักษ์แต่เดิมใช้ชื่อว่ากรมพระคลัง และต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นกรมคลัง เมื่อวันที่ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2476 ตามพระราชกฤษฎีกาจัดวางระเบียบราชการ สำนักงานและกรมในกระทรวงการคลัง พ.ศ. 2495 จากนั้นได้มีพระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2495 จึงได้เปลี่ยนชื่อจากกรมคลัง เป็น "กรมธนารักษ์" เมื่อวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2495 ตราบจนถึงปัจจุบัน

รายชื่อและหน้าที่ของกรมต่าง ๆ ที่มารวมกันเป็นกรมธนารักษ์ มีดังนี้

• กรมกษาปณ์สิทธิการ

กรมกษาปณ์สิทธิการ ก่อตั้งขึ้นเนื่องจากเมื่อปี พ.ศ. 2400 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำริที่จะจัดตั้งโรงกษาปณ์ทำเหรียญแบนขึ้นตามลักษณะสากลนิยมใช้แทนเงินพดด้วง จึงมีพระราชกระแสรับสั่งให้คณะทูตไทยที่ส่งไปเจริญทางพระราชไมตรีกับประเทศอังกฤษ จัดซื้อเครื่องทำเงินมาถวาย และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างโรงงานขึ้นในพระบรมมหาราชวัง และในต้นปี พ.ศ. 2403 ได้ติดตั้งเครื่องจักรเสร็จเรียบร้อย โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานนามว่า "โรงกระษาปณ์สิทธิการ" ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น "กรมกระษาปณ์" และเป็น "กองกษาปณ์" และเป็น "สำนักกษาปณ์" ในปัจจุบัน

• กรมพระคลังมหาสมบัติ

เดิม กรมพระคลังมหาสมบัติมีชื่อเรียกว่า "กรมเก็บ" ขึ้นกับกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เป็นพระคลังแผ่นดินสำหรับรับจ่ายและรักษาพระราชทรัพย์ทั้งหมดในกรุงเทพมหานคร และเป็นต้นเรื่องรับส่งเงินแผ่นดินถึงพระคลังในหัวเมืองทั่วราชอาณาจักร ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2455 จึงได้เปลี่ยนชื่อจากกรมเก็บเป็นกรมพระคลังมหาสมบัติ

• กรมเงินตรา

กรมเงินตรากำเนิดขึ้นโดยประกาศพระราชบัญญัติธนบัตร พ.ศ. 2445 โดยรัฐออกเงินกระดาษรูปตั๋วสัญญาใช้เงินตามกฎหมายเรียกว่า "ธนบัตร" โดยสัญญาจะจ่ายเงินให้แก่ผู้นำตั๋วมายื่นทันที เจ้าพนักงานผู้ออกธนบัตรและผู้รับจ่ายเงินขึ้นธนบัตรให้เรียกว่า "กรมธนบัตร"

ต่อมาในปี พ.ศ. 2452 กรมธนบัตร ได้ถูกโอนไปขึ้นกับกรมตำรวจและกรมสารบัญชี ซึ่งภายหลังได้ชื่อใหม่ว่ากรมบัญชีกลาง จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2471 จึงได้เปลี่ยนชื่อจาก "กรมธนบัตร" เป็น "กรมเงินตรา"

เมื่อมีพระราชกฤษฎีการจัดวางระเบียบกรมในกระทรวงการคลังในปี พ.ศ. 2476 แล้ว กรมเงินตราก็ได้ลดฐานะลงเป็น กองเงินตรา สังกัดกรมพระคลัง โดยมีหน้าที่เกี่ยวกับธนบัตรและเหรียญกษาปณ์

ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2485 ได้จัดตั้งธนาคารแห่งประเทศไทยขึ้น กิจการเกี่ยวกับธนบัตรจึงเป็นหน้าที่ของธนาคารแห่งประเทศไทย โดยหน้าที่ของกองเงินตราไปอยู่กับฝ่ายออกบัตรธนาคาร กรมเงินตราจึงพ้นไปจากกรมธนารักษ์

• กรมรักษาที่หลวงและกัลปนา

กรมรักษาที่หลวงและกัลปนา มีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับการจัดการเงินในพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและเกี่ยวกับพระราชทรัพย์ของบรมวงศ์ และดูแลที่ดินซึ่งมีผู้อุทิศแต่ประโยชน์ให้วัดหรือพระศาสนา ซึ่งเรียกว่า "ที่กัลปนา" อีกด้วย แต่ปัจจุบันเป็นหน้าที่ของกรมการศาสนาซึ่งเป็นผู้ดูแล

จากการปรับปรุง กระทรวง ทบวง กรม ตั้งแต่วันที่ 3 ตุลาคม 2545 ได้มีการโอนสำนักประเมินราคาทรัพย์สิน กรมที่ดิน กระทรวงมหาดไทย มาสังกัดที่กรมธนารักษ์

กรมธนารักษ์ในปัจจุบัน

ในปัจจุบัน กรมธนารักษ์มีหน้าที่ในด้านต่าง ๆ คือ ด้านที่ราชพัสดุ ด้านเหรียญกษาปณ์และบริหารเงินตรา ด้านทรัพย์สินมีค่าของแผ่นดิน และด้านการประเมินราคาทรัพย์สิน

โดยสถานที่ทำการแห่งแรกของกรมธนารักษ์ตั้งอยู่บริเวณถนนเขื่อนขันฑ์นิเวศในพระบรมมหาราชวัง ในปี พ.ศ. 2503 ได้ย้ายที่ทำการจากพระบรมมหาราชวังมาอยู่ที่ถนนจักรพงษ์ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร และในปี พ.ศ. 2535 สถานที่ทำการกรมธนารักษ์ได้ย้ายที่ทำการมาอยู่ในบริเวณกระทรวงการคลัง ถนนพระรามที่ 6 เขตพญาไท กรุงเทพมหานคร

นอกจากนี้ยังมีที่ทำการของหน่วยงานในสังกัดกรมธนารักษ์ (ไม่รวมสำนักงานธนารักษ์พื้นที่ซึ่งตั้งอยู่ทุกจังหวัด 76 จังหวัด) มีที่ทำการอยู่ภายนอกกรม ดังนี้

กองกษาปณ์ และกองบริหารเงินตรา

13/1 หมู่ 2 ถนนพหลโยธิน ตำบลคลองหนึ่ง อำเภอคลองหลวง จังหวัดปทุมธานี 12120

กองส่งเสริมและพัฒนาทรัพย์สินมีค่าของรัฐ

ถนนจักรพงษ์ แขวงชนะสงคราม เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200

กองประเมินราคาทรัพย์สิน และกองมาตรการประเมินราคาทรัพย์สิน

120 ศูนย์ราชการแจ้งวัฒนะ อาคารรัฐประศาสนภักดี (อาคารบี) ชั้น 6 ฝั่งทิศตะวันตก ถนนแจ้งวัฒนะ แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร 10210

หน่วยงานในสังกัด

ส่วนกลาง

ด้านที่ราชพัสดุ

• กองบริหารที่ราชพัสดุกรุงเทพมหานคร
• กองบริหารจัดการกรรมสิทธิ์ที่ราชพัสดุ
• กองบริหารที่ราชพัสดุภูมิภาค
• กองเทคโนโลยีการสำรวจและฐานข้อมูลที่ราชพัสดุ
• กองพัฒนาและบำรุงรักษาอาคารราชพัสดุ
• กองพัฒนาธุรกิจและศักยภาพที่ราชพัสดุ

ด้านบริหารเงินตราและทรัพย์สินมีค่าของแผ่นดิน

• กองบริหารเงินตรา
• กองส่งเสริมและพัฒนาทรัพย์สินมีค่าของรัฐ
• กองกษาปณ์

ด้านบริหาร

• สำนักงานเลขานุการกรม
• กลุ่มงานตรวจราชการ
• กลุ่มตรวจสอบภายใน
• กลุ่มพัฒนาระบบบริหาร
• กองบริหารทรัพยากรบุคคล
• กองยุทธศาสตร์และแผนงาน
• กองบริหารการคลัง
• ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร
• กองกฎหมาย

ด้านประเมินราคาทรัพย์สิน

• กองประเมินราคาทรัพย์สิน
• กองมาตรฐานการประเมินราคาทรัพย์สิน

หน่วยงานภายใต้กำกับดูแล

• บริษัท ธนารักษ์พัฒนาสินทรัพย์ จำกัด

ส่วนภูมิภาค

• สำนักงานธนารักษ์พื้นที่ 76 พื้นที่

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์กรมธนารักษ์
• เว็บไซต์สำนักกษาปณ์
• ประวัติกรมธนารักษ์

.