แม่น้ำเวฬุ

แม่น้ำเวฬุ (อ่านว่า [เวน]) เป็นแม่น้ำสายหนึ่งในภาคตะวันออกของประเทศไทย ต้นน้ำอยู่ที่เขาชะอมและเขาทุ่งสะพานหินในเขตอำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี ไหลไปทางทิศใต้ เป็นเส้นแบ่งเขตอำเภอมะขามกับอำเภอขลุง เข้าเขตอำเภอขลุง แล้วไหลเป็นเส้นแบ่งเขตอำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี กับอำเภอเขาสมิง จังหวัดตราด ก่อนไหลออกทะเลที่ปากน้ำเวฬุ บริเวณแนวแบ่งเขตระหว่างอำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี กับอำเภอแหลมงอบ จังหวัดตราด มีความยาวประมาณ 81 กิโลเมตร ตอนต้นน้ำเรียก คลองเวฬุ

แม่น้ำเวฬุ คลองเวฬุ
ที่ตั้ง
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	จันทบุรี, ตราด
ลักษณะทางกายภาพ
ต้นน้ำ	เขาชะอมและเขาทุ่งสะพานหิน
• ตำแหน่ง	ตำบลปัถวี อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี
ปากน้ำ	ปากน้ำเวฬุ
• ตำแหน่ง	ตำบลบางชัน อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี และตำบลบางปิด อำเภอแหลมงอบ จังหวัดตราด
• พิกัด	12°17′50.1″N 102°15′27.1″E
ความยาว	81 กิโลเมตร (50 ไมล์)
ลุ่มน้ำ
ระบบแม่น้ำ	ลุ่มน้ำชายฝั่งทะเลตะวันออก

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสถึงแม่น้ำเวฬุเมื่อครั้งเสด็จประพาสหัวเมืองชายทะเลตะวันออกใน พ.ศ. 2419 ว่า "...ที่นี้เปนปากน้ำเมืองขลุง เขาเรียกว่าปากน้ำเวน มีเกาะจิกอยู่ตรงน่าเหมือนลับแล มีเกาะเล็กอยู่อิก ๒ เกาะติดกันไป..." รูปคำว่า เวฬุ มาจากภาษาบาลี แปลว่า "ไม้ไผ่" อย่างไรก็ตาม มีข้อสันนิษฐานว่าชื่อแม่น้ำที่ออกเสียงว่า [เวน] นี้ อาจมาจากคำในภาษาพื้นถิ่นดั้งเดิมของผู้คนแถบนี้ ต่อมาผู้รู้ในสมัยหลังเขียนสะกดเป็น เวฬุ เพื่อให้มีรูปคำสอดคล้องกับคำในภาษาบาลี

บริเวณปากน้ำเวฬุในปัจจุบันเป็นป่าชายเลนในเขตป่าสงวนแห่งชาติ ครอบคลุมพื้นที่ 6,000 ไร่ เป็นแหล่งรวมพรรณไม้ชายเลนหลากหลายชนิด เช่น โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ ขลู่ จาก ชะคราม ช้าเลือด ปรงหนู ปรงทะเล เป็นต้น นอกจากนั้นยังเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำ และเป็นถิ่นอาศัยของเหยี่ยวแดง มีชุมชนชาวประมงพื้นบ้าน ประกอบอาชีพต่าง ๆ เช่น การทำประมง หาปู หาปลา ยกยอกุ้ง เลี้ยงปลากระชัง เป็นต้น