ป้อมมหาไชย

ป้อมมหาไชย โบราณสถานประเภทป้อมที่ตั้งอยู่บริเวณตลาดหัวรอ ตำบลหัวรอ อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

ป้อมมหาไชย
ประเภท	ป้อมปราการ
ที่ตั้ง	ตำบลท่าวาสุกรี อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ประเทศไทย
สร้างเมื่อ	สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น
การใช้งานดั้งเดิม	เป็นส่วนหนึ่งของระบบกำแพงเมืองกรุงศรีอยุธยา
รื้อถอน	สมัยรัชกาลที่ 1
สถานะ	ถูกรื้อถอน
สถาปัตยกรรม	อยุธยา
เหตุการณ์สำคัญ	สงครามพระเจ้าตะเบ็งชเวตี้ การล้อมอยุธยา (พ.ศ. 2309–2310)

ป้อมมหาไชยสันนิษฐานว่าสร้างขึ้นก่อนรัชสมัยของ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ เพราะใน พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ได้กล่าวถึงป้อมมหาไชยว่าใน สงครามพระเจ้าตะเบ็งชเวตี้ ได้มีการปรากฏชื่อป้อมมหาไชยที่ยิงปืนใหญ่ถล่มกองทัพพม่า

ในพระนิพนธ์เรื่อง ไทยรบพม่า ของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งเรียบเรียงขึ้นหลังเสียกรุงประมาณ 160 ปีได้เล่าไว้ว่า

ครั้นถึงวันอังคาร เดือน ๕ ขึ้น ๙ ค่ำ ปีกุน พ.ศ. ๒๓๑๐ เป็นวันเนาสงกรานต์ เพลาบ่าย ๓ โมง พม่าก็จุดไฟสุมรากกำแพงเมืองตรงหัวรอที่ริมป้อมมหาไชย และยิงปืนใหญ่ระดมเข้าไปในพระนคร จากบรรดาค่ายที่รายล้อมทุกๆ ค่าย พอเพลาพลบค่ำ กำแพงเมืองตรงที่เอาไฟสุมทรุดลง เพลาค่ำ ๘ นาฬิกา แม่ทัพพม่าก็ยิงปืนสัญญาให้เข้าปีนปล้นพระนครพร้อมกันทุกด้าน พม่าเอาบันไดพาดปีนเข้าได้ตรงที่กำแพงทรุดนั้นก่อน พวกไทยที่รักษาหน้าที่เหลือกำลังจะต่อสู้ พม่าก็เข้าพระนครได้ในเวลาค่ำวันนั้นทุกทาง นับเวลาแต่พม่ายกมาตั้งล้อมพระนครได้ปี ๑ กับ ๒ เดือน จึงเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่าข้าศึก