จิตอาสาพระราชทาน

จิตอาสาพระราชทาน
ข้อมูลทั่วไป
ก่อตั้ง	พ.ศ. 2560
หน่วยงาน
ประเภท	3 กลุ่ม; • จิตอาสาพัฒนา; • จิตอาสาภัยพิบัติ; • จิตอาสาเฉพาะกิจ;
โครงสร้าง	3 โครงสร้าง; • ฝ่ายอำนวยการจิตอาสาพระราชทาน; • โรงเรียนจิตอาสาพระราชทาน; • กองกำลังจิตอาสาพระราชทาน;
ผู้บังคับบัญชา
ผู้อำนวยการ	พลเรือเอก คณีพล สงเจริญ

จิตอาสาพระราชทาน หรือเดิมรู้จักกันในนามว่า จิตอาสาพระราชทาน 904 วปร.^[1] เป็นโครงการในพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว โครงการก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2560 เพื่อให้ประชาชนมีความสมัครสมานสามัคคี และแสดงความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง^[2] โดยโครงการมีศูนย์อำนวยการใหญ่บริเวณที่ตั้งเดิมของสวนสัตว์ดุสิต

ในระยะเริ่มแรก ทรงมีพระราชปณิธานให้บำเพ็ญประโยชน์พื้นที่ชุมชนรอบพระราชวังดุสิต ซึ่งมีหน่วยราชการในพระองค์และประชาชนเป็นจิตอาสา โดยมีคำขวัญว่า "เราทำความ ดี ด้วยหัวใจ"^[3] ต่อมา มีการรับสมัครจิตอาสาพระราชทานในช่วงพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เพื่อปฏิบัติงานอำนวยความสะดวก 8 ประเภท ได้แก่ งานดอกไม้จันทน์, งานประชาสัมพันธ์, งานโยธา, งานขนส่งเพื่อความปลอดภัยของประชาชน, งานบริการประชาชน, งานแพทย์, งานรักษาความปลอดภัย, และงานจราจร^[4] จิตอาสาพระราชทานมีบทบาทในหลายเหตุการณ์สำคัญ อย่างปฏิบัติการค้นหาและกู้ภัยถ้ำหลวง โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ จัดโรงครัวพระราชทาน โดยมีประชาชนจิตอาสาร่วมช่วยเหลือ^[5] และการระบาดทั่วของโควิด-19 ในประเทศไทย จิตอาสาพระราชทานได้มอบสิ่งของและเวชภัณฑ์ในแต่ละพื้นที่^[6]

จิตอาสาพระราชทานตามพระบรมราโชบายมี 3 ประเภท ได้แก่ จิตอาสาพัฒนา, จิตอาสาภัยพิบัติ, และจิตอาสาเฉพาะกิจ เพื่อเป็นการพัฒนาท้องถิ่นของแต่ละชุมชนให้มีคุณภาพชีวิต เป็นการเฝ้า ตรวจ เตือน หรือเตรียมการรองรับภัยพิบัติ และปฏิบัติในงานพระราชพิธี หรือการรับเสด็จในวโรกาสสำคัญ^[7] ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2565 มีจิตอาสาพระราชทานราว 6.9 ล้านคน^[8]

โครงสร้าง

โครงการจิตอาสาพระราชทานแบ่งเป็น 3 โครงสร้าง ดังนี้ ฝ่ายอำนวยการจิตอาสาพระราชทาน (ฝอ.จอส.พระราชทาน), โรงเรียนจิตอาสาพระราชทาน (รร.จอส.พระราชทาน), และกองกำลังจิตอาสาพระราชทาน (กกล.จอส.พระราชทาน) ภายใต้การบังคับบัญชาการของศูนย์อำนวยการใหญ่จิตอาสาพระราชทาน (ศอญ.จอส.พระราชทาน)

โครงการมีผู้อำนวยการศูนย์อำนวยการใหญ่จิตอาสาพระราชทานเป็นผู้บังคับบัญชา^[9]

ศูนย์อำนวยการใหญ่จิตอาสาพระราชทาน

ฝ่ายอำนวยการจิตอาสาพระราชทาน

โรงเรียนจิตอาสาพระราชทาน

กองกำลังจิตอาสาพระราชทาน

ฝ่ายธุรการและกำลังพล

กองบัญชาการโรงเรียนจิตอาสาพระราชทาน

หน่วยฝึกจิตอาสาพระราชทาน

ศูนย์อำนวยการจิตอาสาพระราชทานภาค

ฝ่ายการข่าวฯ

กองกำลังจิตอาสาพิเศษ ข้าราชบริพารหรือข้าราชการ
หน่วยขึ้นตรง 904

ศูนย์อำนวยการจิตอาสาพระราชทานจังหวัด
หรือกรุงเทพมหานคร

ฝ่ายยุทธการฯ

ศูนย์อำนวยการจิตอาสาพระราชทานอำเภอ
หรือเขต

ฝ่ายสนับสนุนฯ

ฝ่ายประชาสัมพันธ์ฯ

ประเภทของจิตอาสา

จิตอาสาพระราชทานตามพระบรมราโชบายของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวแบ่งออกเป็น 3 ประเภทได้แก่

จิตอาสาพัฒนา เป็นจิตอาสาที่ทำหน้าที่พัฒนาท้องถิ่นของแต่ละชุมชนให้มีคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นไม่ว่าจะเป็นกิจกรรมบำเพ็ญสาธารณประโยชน์ การอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การอำนวยความสะดวกและความปลอดภัยในการดำรงชีวิตประจำวัน การประกอบอาชีพ รวมทั้งการสาธารณสุข ฯลฯ แบ่งเป็น 8 กลุ่มงานดังนี้
- จิตอาสาพัฒนาชุมชนเข้มแข็งประชามีสุข เป็นกลุ่มจิตอาสาที่เข้าร่วมกิจกรรมสาธารณประโยชน์อาทิ การขุดลอกคูคลอง การดูแลรักษาความสะอาดเรียบร้อยของศาสนสถานหรือสถานที่สาธารณะ การจัดเก็บผักตบชวา การปลูกต้นไม้ รวมทั้งการพัฒนาโครงการต่าง ๆ
- จิตอาสางานประดิษฐ์และเผยแพร่งานศิลปาชีพ เป็นกลุ่มจิตอาสาที่ทำหน้าที่ถ่ายทอดความรู้ทางด้านศิลปหัตถกรรมพื้นบ้าน/ภูมิปัญญาท้องถิ่น ให้ประชาชนนำความรู้ที่ได้รับไปพัฒนาให้เป็นประโยชน์ต่อไป
- จิตอาสาฝ่ายกิจกรรมการแสดงและนิทรรศการ เป็นกลุ่มจิตอาสาที่ปฏิบัติงานสนับสนุนในการจัดงานหรือกิจกรรมการแสดงและมีนิทรรศการ เฉลิมพระเกียรติ เพื่อเผยแพร่พระราชกรณียกิจและเผยแพร่กิจกรรมจิตอาสาฯ กิจกรรมการแสดงดนตรีบริเวณลานพระราชวังดุสิต การจัดงานอุ่นไอรักคลายความหนาว งานเถลิงสุขสุขสุขสันต์มหาสงกรานต์ตำนานไทย เป็นต้น
- จิตอาสาฝ่ายแพทย์และสาธารณสุข เป็นกลุ่มจิตอาสาที่ปฏิบัติงานสนับสนุนได้ช่วยอำนวยความสะดวกแก่แพทย์ พยาบาล รวมถึงช่วยอำนวยความสะดวกด้านการปฐมพยาบาลเบื้องต้น ตลอดจนส่งเสริมให้ประชาชนมีความรู้ความเข้าใจในการดูแลสุขภาพ
- จิตอาสาฝ่ายทะเบียนและข้อมูล เป็นกลุ่มจิตอาสาที่ให้คำแนะนำและอำนวยความสะดวกประชาชนที่มาลงทะเบียนจิตอาสาฯ
- จิตอาสาฝ่ายส่งกำลังบำรุงและสนับสนุน เป็นกลุ่มจิตอาสาที่สนับสนุน อำนวยความสะดวก ดูแลความเรียบร้อย จัดหาหรือบริการอาหาร น้ำดื่ม ให้กับประชาชนที่เข้าร่วมกิจกรรม/จิตอาสาที่เข้าร่วมปฏิบัติงาน
- จิตอาสาฝ่ายประชาสัมพันธ์ เป็นกลุ่มจิตอาสาที่ช่วยงานประชาสัมพันธ์และให้บริการข้อมูลการจัดกิจกรรมจิตอาสาฯรวมถึงช่วยดูแลต้อนรับประชาชนที่เข้ามาร่วมกิจกรรม
- จิตอาสาฝ่ายรักษาความปลอดภัยและจราจร เป็นกลุ่มจิตอาสาที่สนับสนุนและช่วยอำนวยความสะดวกในการสัญจรของประชาชน การแนะนำเส้นทางการแจ้งอุบัติเหตุการจราจรให้เจ้าพนักงานทราบ
จิตอาสาภัยพิบัติ ได้แก่กิจกรรมจิตอาสาพระราชทานที่มีวัตถุประสงค์เพื่อเฝ้า ตรวจ เตือน และเตรียมการรองรับภัยพิบัติทั้งที่เกิดจากธรรมชาติ และเกิดจากสาเหตุอื่นๆ ที่ส่งผลกระทบต่อประชาชนในพื้นที่โดยรวมและการเข้าช่วยเหลือบรรเทาความเดือดร้อนของประชาชนจากภัยพิบัติดังกล่าว เช่น อุทกภัย วาตภัย อัคคีภัย เป็นต้น
จิตอาสาเฉพาะกิจ ได้แก่กิจกรรมจิตอาสาพระราชทานที่มีวัตถุประสงค์ให้ปฏิบัติในงานพระราชพิธี หรือการรับเสด็จ ในโอกาสต่างๆ เป็นการใช้กำลังพลจิตอาสาร่วมปฏิบัติกับส่วนราชการที่เกี่ยวข้องในการช่วยเหลืออำนวยความสะดวกแก่ประชาชนที่มาร่วมงานรวมทั้งการเตรียมการ การเตรียมสถานที่และการฟื้นฟูสถานที่ภายหลังการปฏิบัติในพระราชพิธี และการเสด็จฯ นั้นๆ ให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย

ผู้บริหาร

ผู้อำนวยการศูนย์อำนวยการใหญ่จิตอาสาพระราชทาน


ลำดับ	นาม	วาระการดำรงตำแหน่ง
รายนามผู้อำนวยการศูนย์อำนวยการใหญ่จิตอาสาพระราชทาน
1	พลเรือเอก ปวิตร รุจิเทศ	พ.ศ. ? – พ.ศ. 2566
2	พลเรือเอก คณีพล สงเจริญ	พ.ศ. 2566 – ปัจจุบัน

ข้อวิจารณ์

จิตอาสาพระราชทานถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่ามีลักษณะเหมือนกับกองเสือป่าในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวและลูกเสือชาวบ้าน ในส่วนของบุคลากร มีกรณีเรื่องอื้อฉาวของจิตอาสาพระราชทานอย่างประสิทธิ์ เจียวก๊ก ในเรื่องของฉ้อโกงประชาชน และธิติสรรค์ อุทธนผล ในเรื่องร่วมกันฆ่าผู้อื่นโดยทรมาน^[10] ในเวลาต่อมา ศูนย์อำนวยการใหญ่จิตอาสาพระราชทาน ได้มีคำสั่งให้ทั้งสองพ้นสภาพจิตอาสาพระราชทาน^[11]