จามเทวีวงศ์
จามเทวีวงศ์ เป็นคัมภีร์ทางพุทธศาสนา เอกสารประวัติศาสตร์ประเภทบันทึกเหตุการณ์ภาษาบาลี เป็นเรื่องเล่าเชิงประวัติศาสตร์ผสมกับเรื่องเล่าเชิงศาสนาพุทธ แต่งขึ้นโดยพระโพธิรังสีมหาเถระ สันนิษฐานว่ารจนาราว พ.ศ. 1950 ถึง 2060 มีเรื่องเล่าช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 12 ถึงพุทธศตวรรษที่ 19 ตั้งแต่การก่อตั้งแคว้นหริภุญชัย เรื่องราวการกำเนิดเมืองลำพูน ลำปาง และเขลางค์นคร และความเป็นไปบางส่วนของแคว้นสำคัญในภาคกลาง มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับพระนางจามเทวีโดยระบุวันเวลาตามบริบทในอดีตทำนองจดหมายเหตุ เช่น พระนางเสด็จจากละโว้มายังเมืองหริภุญไชยเมื่อใด ระหว่างทางได้แวะที่ใดบ้าง ครองราชย์ยาวนานเท่าใด เสด็จสวรรคตเมื่อใด ฯลฯ นอกจากนี้ยังมีเรื่องเกี่ยวกับสถานที่ และมีหลักฐานทางโบราณคดีประกอบชัดเจน เช่น ระบุว่า วัดพระธาตุดอยคำ สร้างขึ้นในรัชสมัยพระนางจามเทวี (พ.ศ. 1230) โดยโอรสทั้งสอง ได้แก่ พระเจ้ามหันตยศ และพระเจ้าอนันตยศ
 | |
| ผู้ประพันธ์ | พระโพธิรังสี |
|---|---|
| ประเทศ | อาณาจักรล้านนา |
| ภาษา | ภาษาบาลี |
| ประเภท | บันทึกเหตุการณ์ |
ภาษาบาลีในจามเทวีวงศ์ยังไม่ประณีตเท่าภาษาบาลีในชินกาลมาลีปกรณ์ คือ วางโครงสร้างแบบภาษาไทย ประธาน กริยา กรรม และวางคำวิเศษณ์กับคำคุณศัพท์ ไว้หลังคำนามกับคำกริยา ตามแบบไวยากรณ์ไทย ซึ่งโครงสร้างภาษาบาลีต้องเป็นแบบประธาน กรรม กริยา และพบว่ามีคำศัพท์หลายคำที่ถูกเปลี่ยนจากภาษาไทยไปเป็นภาษาบาลีแบบดื้อ ๆ โดยไม่ได้แปลคำนั้นไปเป็นศัพท์ภาษาบาลีเสียก่อน[1]
กรรมการหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนครให้พระยาปริยัติธรรมธาดา (แพ ตาละลักษมณ์) เปรียญ ร่วมกับพระญาณวิจิตร (สิทธิ โลจนานนท์) เปรียญ ช่วยกันแปลเป็นภาษาไทยในรัชสมัยรัชกาลที่ 6 พิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกปี พ.ศ. 2463[2]
จามเทวีวงศ์เป็นหนึ่งในคัมภีร์ที่ใช้อ้างอิงในเอกสารตำนานพงศาวดารบ่อยครั้งที่สุด ได้รับการแปลเป็นหลายภาษา ทั้งตะวันตกและตะวันออก[3]
นอกจากนั้นในฉบับภาษาอังกฤษใช้ชื่อว่า The Legend of Queen Cama[4] และ The Chamadevivongs[5]
อ้างอิง
แก้- ↑ เพ็ญสุภา สุขคตะ. ""ล้านนาศึกษา" ใน "ไทศึกษา" ครั้งที่ 13 (11)". มติชนสุดสัปดาห์.
- ↑ "คัมภีร์ภาษาบาลีในประเทศไทย". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-08-20. สืบค้นเมื่อ 20 สิงหาคม 2562.
{{cite news}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|access-date=(help) - ↑ "ตามรอยตำนาน "พระนางจามเทวี" ผ่านพัฒนาการสื่อ" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2019-08-20. สืบค้นเมื่อ 20 สิงหาคม 2562.
{{cite news}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|access-date=(help) - ↑ Swearer
- ↑ Harza
บรรณานุกรม
แก้- Swearer, Donald K.; Premchit, Sommai (1998). The Legend of Queen Cama: Bodhiramsi's Camadevivamsa, a Translation and Commentary. Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 0791437752. สืบค้นเมื่อ 2 November 2015.
- Harza, Kanai Lal (1998). Pali Language and Literature, Volumes I and II. University of Michigan: D.K. Printworld. ISBN 9788124600047.