อำเภอระแงะ

ระแงะ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนราธิวาสในอดีตเคยเป็นจังหวัดระแงะต่อมาจึงถูกลดฐานะลงเป็นอำเภอระแงะขึ้นกับจังหวัดนราธิวาสจนถึงปัจจุบัน

อำเภอระแงะ
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Ra-ngae
คำขวัญ:  ระแงะเมืองพระยา ลองกองล้ำค่า ประชามีน้ำใจ
แผนที่จังหวัดนราธิวาส เน้นอำเภอระแงะ
พิกัด: 6°17′47″N 101°43′42″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นราธิวาส
พื้นที่
• ทั้งหมด	435.6 ตร.กม. (168.2 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	94,050 คน
• ความหนาแน่น	215.91 คน/ตร.กม. (559.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	96130, 96220 (เฉพาะตำบลบองอ)
รหัสภูมิศาสตร์	9605
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอระแงะ ถนนระแงะมรรคา ตำบลตันหยงมัส อำเภอระแงะ จังหวัดนราธิวาส 96130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

อำเภอระแงะ ตามประวัติศาสตร์เป็นเมืองหนึ่งขึ้นอยู่กับมณฑลปัตตานี อันเป็นเมืองโบราณตั้งแต่กรุงสุโขทัยเป็นราชธานี จนกระทั่งถึงรัชสมัยของสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยเหตุผลทางการเมือง พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเล้าฯ ให้พระยาอภัยสงครามกับพระยาสงขลา ( เถียนจ๋อง ) ออกไปทำการแยก เมืองปัตตานีออกเป็นเจ็ดหัวเมือง พร้อมอัญเชิญตราตั้ง ออกไปพระราชทานแก่เมืองทั้งเจ็ดเรียกว่า “บริเวณ 7 หัวเมือง” ประกอบด้วยเมืองปัตตานีเมืองยะลา เมืองหนองจิก เมืองรามัน เมืองสายบุรี เมืองยะหริ่ง เมืองระแงะโดยมีการแต่งตั้งให้มีผู้ปกครองแต่ละเมือง เรียกว่าพระยาเมืองเมื่อปี พ.ศ. 2355

  พ.ศ. 2435 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าพระปิยมหาราชได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรตามบรรดาศักดิ์แก่เจ้าเมืองพระยาระแงะว่าพระยาภูผาภักดีศรีสุวรรณประเทศวิเศษวังษา และเจ้าเมืองอื่น ๆ ด้วย พ.ศ. 2444 ได้ประกาศข้อบังคับสำหรับการปกครอง ในการปกครองมอบหมายให้เจ้าเมืองปกครองดูแล โดยมีกองบัญชาการงานเมือง มีปลัดเมือง ยกกระบัตรผู้ช่วยผู้ว่าราชการเมือง โดยมีข้าหลวงใหญ่เป็นผู้ควบคุมดูแล ตรวจตรา แนะนำ ข้าราชการ และข้าราชการให้ปฏิบัติตามระเบียบแบบแผนของราชการส่วนกลาง โดยยกเลิกการปกครองและตำแหน่งหน้าที่ราชการในการปกครองบริเวณ 7 หัวเมือง

เมืองระแงะจึงย้ายมาอยู่ที่ตำบลตันหยงมัส และทรงโปรดเล้าฯแต่งตั้งนายหนิเดะ เป็นพระยาเมืองปกครอง และเมื่อนายหนิเดะได้ถึงแก่กรรม ตำแหน่งว่างลง จึงทรงโปรดแต่งตั้งให้นายหนิบอสูเป็นผู้รักษาราชการแทนสืบต่อเนื่องมาจนกระทั่งมีการโปรดเกล้าฯ เปลี่ยนแปลงการปกครอง 7 หัวเมืองโดยให้ขึ้นตรงต่อมณฑลนครศรีธรรมราช

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าอยู่หัว (พ.ศ. 2411 - 2453) ได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นแบบมณฑลเทศาภิบาล  และให้ 7 หัวเมืองอยู่ในความ ปกครองของเทศาภิบาล เมื่อปี พ.ศ. 2449 (ร.ศ. 125) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯให้ยุบหัวเมืองทั้ง 7 เหลือแค่เพียง 4 หัวเมือง และให้ขึ้นอยู่กับมณฑลปัตตานี คือ (1) เมืองปัตตานี  ประกอบด้วย หนองจิก ยะหริ่ง และปัตตานี  (2) เมืองยะลา  ประกอบด้วย  รามัน  และเมืองยะลา  (3) เมืองสายบุรี  (4) เมืองระแงะ

พ.ศ. 2450 ได้ย้ายที่ว่าการเมืองระแงะ ที่ตำบลบ้านตันหยงมัสไปตั้งเมืองขึ้นใหม่ที่บ้านมะนาลอ อำเภอบางนรา  และยกฐานะอำเภอบางนราขึ้นเป็นเมืองบางนรา ส่วนเมืองระแงะเดิมนั้นให้เป็นอำเภอและขึ้นอยู่กับเมืองบางนรา โดยยกฐานะ “บ้านตันหยงมัส” เป็น “อำเภอเมืองระแงะ”

ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2460 ชุมชนตันหยงมัส ได้เจริญและขยายตัวเมือง จึงได้เปลี่ยนชื่อจาก“ อำเภอเมืองระแงะ” เป็น “อำเภอตันหยงมัส” และในปี พ.ศ. 2481 ได้เปลี่ยนชื่อจาก “อำเภอตันหยงมัส” เป็น “อำเภอระแงะ” จนถึงปัจจุบัน

• วันที่ 21 เมษายน 2450 โอนอำเภอบางนรา แขวงเมืองสายบุรี มาขึ้นกับแขวงเมืองระแงะ
• วันที่ 28 กันยายน 2456 แยกพื้นที่ตำบลเรียง ตำบลบาตง ตำบลสาคอ ตำบลต่อหลัง ตำบลมะยูง ตำบลรือเสาะ ตำบลลาเมาะ และตำบลลาโละ อำเภอเมืองระแงะ ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอตำมะหงัน ตั้งที่ว่าการกิ่งที่บ้านตำมะหงัน และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอเมืองระแงะ
• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอเมืองระแงะ จังหวัดนราธิวาส เป็น อำเภอตันหยงมัส และเปลี่ยนแปลงชื่อกิ่งอำเภอตำมะหงัน อำเภอเมืองระแงะ จังหวัดนราธิวาส เป็น กิ่งอำเภอรือเสาะ
• วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดยะลา กับจังหวัดนราธิวาส โอนพื้นที่ตำบลโตนด ตำบลมะนังปันยัง และตำบลสาวอ อำเภอโกตาบารู จังหวัดยะลา ไปขึ้นกับ กิ่งอำเภอรือเสาะ อำเภอตันหยงมัส จังหวัดนราธิวาส
• วันที่ 16 มกราคม 2481 โอนพื้นที่หมู่ 1 (ในตอนนั้น) จากตำบลบูกิต ไปขึ้นกับตำบลจวบ และโอนพื้นที่หมู่ 1-4 (ในตอนนั้น) จากตำบลกานัวะ ไปขึ้นกับตำบลกาลิซา และยุบพื้นที่ตำบลกานัวะ
• วันที่ 14 พฤศจิกายน 2481 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอตันหยงมัส จังหวัดนราธิวาส เป็น อำเภอระแงะ
• วันที่ 9 ตุลาคม 2482 ยกฐานะกิ่งอำเภอรือเสาะ อำเภอระแงะ เป็น อำเภอรือเสาะ ให้มีเขตการปกครองได้แก่ ตำบลรือเสาะ ตำบลลาโละ ตำบลบาตง ตำบลโตนด ตำบลมะนังปันยัง ตำบลซากอ ตำบลตะมะยูง ตำบลเรียง และตำบลสาวอ
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลจวบ แยกออกจากตำบลบูกิต ตำบลมะรือโบออก และตำบลตันหยงลิมอ ตั้งตำบลเฉลิม แยกออกจากตำบลมะรือโบตก และตำบลบาโงสะโต
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลตันหยงมัส ในท้องที่บางส่วนของตำบลตันหยงมัส
• วันที่ 16 กันยายน 2501 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลตันหยงมัส เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น
• วันที่ 7 ตุลาคม 2518 ตั้งตำบลดุซงญอ แยกออกจากตำบลจะแนะ
• วันที่ 12 กรกฎาคม 2526 แยกพื้นที่ตำบลจะแนะ และตำบลดุซงญอ อำเภอระแงะ ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอจะแนะ และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอระแงะ
• วันที่ 23 มิถุนายน 2530 ตั้งตำบลผดุงมาตร แยกออกจากตำบลดุซงญอ
• วันที่ 31 ธันวาคม 2530 ยกฐานะกิ่งอำเภอจะแนะ อำเภอระแงะ เป็น อำเภอจะแนะ
• วันที่ 9 เมษายน 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลมะรือโบตก ในท้องที่บางส่วนของตำบลมะรือโบตก
• วันที่ 8 มิถุนายน 2536 แยกพื้นที่ตำบลจวบ ตำบลบูกิต และตำบลมะรือโบออก อำเภอระแงะ ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอเจาะไอร้อง และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอระแงะ
• วันที่ 20 พฤศจิกายน 2539 ยกฐานะกิ่งอำเภอเจาะไอร้อง อำเภอระแงะ เป็น อำเภอเจาะไอร้อง
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลตันหยงมัส และสุขาภิบาลมะรือโบตก เป็นเทศบาลตำบลตันหยงมัส และเทศบาลตำบลมะรือโบตก ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอระแงะตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอรือเสาะ อำเภอยี่งอ และอำเภอเมืองนราธิวาส
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเจาะไอร้อง
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสุไหงปาดี อำเภอสุคิริน และอำเภอจะแนะ
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอศรีสาครและอำเภอรือเสาะ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอระแงะแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 61 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	ตันหยงมัส				(Tanyong Mat)				13 หมู่บ้าน
2.	ตันหยงลิมอ				(Tanyong Limo)				8 หมู่บ้าน
3.	บองอ				(Bo-ngo)				10 หมู่บ้าน
4.	กาลิซา				(Kalisa)				6 หมู่บ้าน
5.	บาโงสะโต				(Ba-ngo Sato)				8 หมู่บ้าน
6.	เฉลิม				(Chaloem)				7 หมู่บ้าน
7.	มะรือโบตก				(Maruebo Tok)				9 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอระแงะประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลตันหยงมัส ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลตันหยงมัส
• เทศบาลตำบลมะรือโบตก ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลมะรือโบตก
• องค์การบริหารส่วนตำบลตันหยงมัส ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตันหยงมัส (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลตันหยงมัส)
• องค์การบริหารส่วนตำบลตันหยงลิมอ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตันหยงลิมอทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบองอ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบองอทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกาลิซา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกาลิซาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบาโงสะโต ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบาโงสะโตทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเฉลิม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเฉลิมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลมะรือโบตก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมะรือโบตก (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลมะรือโบตก)

รายนามเจ้าเมืองระแงะ

1. พระยาระแงะ (หนิเดะ) Nik Dah
2. พระยาระแงะ (หนิบอสู หรือตวันบอสู) Nik Bongsu
3. พระยาภูผาภักดี ศรีสุวรรณประเทศวิเศษวังศา พระยาระแงะ (ตวันโหนะ) Tuan Nong
4. พระยาภูผาภักดี ศรีสุวรรณประเทศวิเศษวังศา พระยาระแงะ (ตวันเหงาะ) Tuan Tengah ลูกชายต่วนสุหลง พี่ชายต่างมารดาของต่วนโน๊ะ (ตวันโหนะ)
5. พระยาภูผาภักดี ศรีสุวรรณประเทศวิเศษวังษา พระยาระแงะ (เต็งกูเงาะซำซูดิน) Tengku Ngah Shamsuddin