ปฏิทินพม่า
ปฏิทินพม่า (พม่า: မြန်မာသက္ကရာဇ်, ออกเสียง: [mjəmà θɛʔkəɹɪʔ] "มรันมาศักราช"; หรือ ကောဇာသက္ကရာဇ်, [kɔ́zà θɛʔkəɹɪʔ] "โกชาศักราช"), ศักราชพม่า หรือ ศักราชเมียนมา เป็นปฏิทินจันทรคติที่นับเดือนตามวิถีการโคจรของดวงจันทร์ ส่วนปีนับตามปีดาราคติ ปฏิทินพม่าส่วนใหญ่อิงกับปฏิทินฮินดูแบบเก่าซึ่งไม่เหมือนกับระบบของอินเดีย ปฏิทินพม่ามีการนำเอาวัฏจักรเมตอนมาร่วมใช้ในการคำนวณปฏิทิน และมีการทดปฏิทินเพื่อชดเชยความคลาดเคลื่อนของวันและเดือน
ปฏิทินพม่าถูกนำมาใช้อย่างต่อเนื่องในอาณาจักรต่าง ๆ ของพม่านับตั้งแต่ถูกประดิษฐ์ขึ้น โดยสันนิษฐานว่ามีการประดิษฐ์ขึ้นในคริสต์ศักราชที่ 640 ในอาณาจักรศรีเกษตร ช่วงยุคปยู[1] ปฏิทินพม่าได้แพร่หลายและถูกใช้เป็นทางการในอาณาจักรอื่น ๆ ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในชื่อปฏิทินจุลศักราช เช่น ยะไข่ ล้านนา สิบสองปันนา ล้านช้าง สยาม กัมพูชา จนถึงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19[2][3]
ปัจจุบันในพม่ามีการใช้เป็นปฏิทินพลเรือนแบบดั้งเดิมควบคู่ไปกับการใช้พุทธศักราช ยังมีการใช้เพื่อแสดงวันหยุดตามประเพณี เช่น ปีใหม่พม่า เทศกาลประเพณีอื่น ๆ ซึ่งส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับศาสนาพุทธในประเทศพม่า
วัน
แก้มีเจ็ดวันในหนึ่งสัปดาห์ นอกจากนี้ตามธรรมเนียมมักแสดงวันของสัปดาห์ด้วยค่าตัวเลขที่กำหนดไว้ล่วงหน้าคือเลขศูนย์ถึงหก ชื่อ ตะนีนกะนเว (วันอาทิตย์) และ ตะนีนลา (วันจันทร์) มาจากภาษาพม่าโบราณ ส่วนที่เหลือมาจากภาษาสันสกฤต[4]
| ลำดับ | ชื่อ | สัทอักษรสากล | คำอธิบาย |
|---|---|---|---|
| 0 | ซะเน စနေ |
[sənè] | วันเสาร์ |
| 1 | ตะนีนกะนเว တနင်္ဂနွေ |
[tənɪ́ɰ̃ɡənwè] | วันอาทิตย์ |
| 2 | ตะนีนลา တနင်္လာ |
[tənɪ́ɰ̃là] | วันจันทร์ |
| 3 | อีนกา အင်္ဂါ |
[ɪ̀ɰ̃ɡà] | วันอังคาร |
| 4 | โบะดะฮู่ ဗုဒ္ဓဟူး |
[boʊ̯ʔdəhú] | วันพุธ |
| 5 | จาตะบะเด้ ကြာသပတေး |
[t͡ɕàðəbədé] | วันพฤหัสบดี |
| 6 | เตาะจา သောကြာ |
[θaʊ̯ʔt͡ɕà] | วันศุกร์ |
เดือน
แก้ในปีอธิกสุรทิน เดือน นะโยน จะมีวันอธิกวารเพิ่มที่เรียกว่า แยะลูน (ရက်လွန်) หรือ แยะงีน (ရက်ငင်) รวมมี 30 วัน[5] ในปฏิทินยะไข่ เดือน ดะกู้ จะเพิ่มวันอธิกวารขึ้นในปีอธิกสุรทิน[6]
ตามข้อมูลที่ปรากฏในตารางนี้ จะเห็นได้ว่า ชื่อเดือนในภาษามอญนั้นมีเค้าว่ายืมคำมาจากภาษาบาลีอยู่ไม่น้อย ส่วนชื่อเดือนในภาษาพม่านั้นเป็นชื่อภาษาพม่าแท้
| พม่า | มอญ | เทียบชื่อเดือนภาษาบาลี | จำนวนวัน (ไม่ใช่ปีอธิกสุรทิน) |
|---|---|---|---|
| ดะกู้ တန်ခူး |
Ce စဲ, /coa/ |
จิตฺต | 29 |
| กะโซน ကဆုန် |
Pas ပသာ်, /pəsaik/ |
วิสาข | 30 |
| นะโยน နယုန် |
Hje ဇှ်ေ, /cèh/ |
เชฏฺฐ | 29 |
| วาโซ ဝါဆို |
Daguin ဓဂိုန်, /həkɜ̀n/ |
อาสาฬฺห | 30 |
| วากอง ဝါခေါင် |
Sresi သ္ဍဲသဳ, /hədoa sɔe/ |
สาวน | 29 |
| ตอตะลี่น တော်သလင်း |
Bhat ဘတ်, /phòt/ |
ภทฺทปท, โปฏฺฐป | 30 |
| ตะดี้นจุ သီတင်းကျွတ် |
Hva ဝှ်, /wòh/ |
อสฺสยุช | 29 |
| ดะซองโม่น တန်ဆောင်မုန်း |
Gahtuin ဂထိုန်, /kəthɒn/ |
กตฺติก | 30 |
| นะดอ နတ်တော် |
Mreggatui မြေဂ္ဂသဵု, /pəròikkəsɒ/ |
มิคสิร | 29 |
| ปยาโต ပြာသို |
Puh ပုဟ်, /paoh/ |
ปุสฺส | 30 |
| ดะโบ่-ดแว တပို့တွဲ |
Ma မာ်, /màik/ |
มาฆ | 29 |
| ดะบ้อง တပေါင်း |
Phawraguin ဖဝ်ရဂိုန်, /phɔrəkɜ̀n/ |
ผคฺคุณ | 30 |
อ้างอิง
แก้บรรณานุกรม
แก้- Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 9780824828868.
- Chatterjee, S.K. (1998). "Traditional Calendar of Myanmar (Burma)". Indian Journal of History of Science. 33 (2): 143–160.
- Clancy, J.C. (January 1906). T. Lewis; H.P. Hollis (บ.ก.). "The Burmese Calendar: A Monthly Review of Astronomy". The Observatory. XXIX (366).
- Eade, J.C. (1989). Southeast Asian Ephemeris: Solar and Planetary Positions, A.D. 638–2000. Ithaca: Cornell University. ISBN 978-0-87727-704-0.
- Eade, J.C. (1995). The Calendrical Systems of Mainland South-East Asia (illustrated ed.). Brill. ISBN 9789004104372.
- Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1.
- Htin Aung, Maung (1959). Folk Elements in Burmese Buddhism. Rangoon: Department of Religious Affairs.
- Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
- Htin Aung, Maung (1970). Burmese History before 1287: A Defence of the Chronicles. Oxford: The Asoka Society.
- Irwin, Sir Alfred Macdonald Bulteel (1909). The Burmese and Arakanese calendars. Rangoon: Hanthawaddy Printing Works.
- Kala, U (1724). Maha Yazawin Gyi (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (2006, 4th printing ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
- Luce, G.H. (1970). Old Burma: Early Pagan. Vol. 2. Locust Valley, NY: Artibus Asiae and New York University.
- Ohashi, Yukio (2001). Alan K. L. Chan; Gregory K. Clancey; Hui-Chieh Loy (บ.ก.). Historical Perspectives on East Asian Science, Technology, and Medicine (illustrated ed.). World Scientific. ISBN 9789971692599.
- Ohashi, Yukio (2007). "Astronomy in Mainland Southeast Asia". ใน H. Selin (บ.ก.). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (2, illustrated ed.). Springer. ISBN 9781402045592.
- Oriental Institute; East India Association (1900). The Imperial and Asiatic Quarterly Review and Oriental and Colonial Record. London and Working, England: Oriental Institute.
- Parise, Frank (2002). The Book of Calendars. Gorgias Press.
- Rong, Syamananda (1986). A History of Thailand (5 ed.). Chulalongkorn University.
- Simms, Peter; Sanda Simms (2001). The Kingdoms of Laos: Six Hundred Years of History (illustrated ed.). Psychology Press. ISBN 9780700715312.
- Smith, Ronald Bishop (1966). Siam; Or, the History of the Thais: From 1569 A.D. to 1824 A.D. Vol. 2. Decatur Press.